Zaburzenie stresowe pourazowe (posttraumatic stress disorder, PTSD) to zaburzenie lękowe, które może powstać na skutek przeżycia lub bycia świadkiem wydarzenia, z którym wiązało się rzeczywiste lub subiektywnie odczuwane zagrożenie życia lub fizycznej integralności. Osoba będąca w takiej sytuacji czuła silny strach, przerażenie, bezradność. Objawy stresu pourazowego często występują bezpośrednio po zdarzeniach traumatycznych , natomiast w przypadku części osób ich częstotliwość i nasilenie zmniejszają się naturalnie w procesie dochodzenia do siebie. U niektórych osób objawy się utrzymują, a zaburzenie nabiera charakteru przewlekłego, co utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Jakie są objawy stresy pourazowego?
U osób przeżywających stres pourazowy, występują trzy główne grupy objawów:
- nadmierne wzbudzenie,
- ponowne przeżywanie traumy,
- unikanie bodźców (np. ludzie, miejsc, sytuacji, rzeczy), które przypominają o traumie.
Nadmierne wzbudzenie może powodować trudności z zasypianiem lub ze snem, większą drażliwość lub wybuchy gniewu, problemy z koncentracją, wzmożoną czujność, nadmiernie silna reakcję na niespodziewane bodźce (dźwięk, obraz, zapach). Ponowne przeżywanie traumatycznej sytuacji charakteryzuje się powracającymi wspomnieniami dotyczącymi zdarzenia (mogą być to myśli, obrazy, doznania percepcyjne). Mogą wystąpić sny, związane z tym wydarzeniem. W sytuacji, która może choć trochę przypominać traumatyczne wydarzenia, może wystąpić nagle silny stres. Niektóre osoby mają wrażenie, jakby traumatyczne zdarzenie ponownie wystąpiło (mogą pojawić się flashbacki, omamy ). Osoba doświadczająca stresu pourazowego często unika myśli, uczuć lub rozmów na tematy związane z traumą, usiłuje uniknąć także aktywności, miejsc lub ludzi wywołujących wspomnienie o traumie. Często ma poczucie oddzielenia od innych ludzi lub wyobcowania, może wystąpić ograniczenie przeżywanego afektu ( np. niezdolność do przeżywania miłości i czułości), a także poczucie ograniczenia perspektyw życiowych (np. nie spodziewa się, ze zrobi karierę zawodową, zawrze małżeństwo, będzie mieć dzieci lub długie życie.)
Jak pomóc osobie doświadczającej stresu pourazowego?
Jedną ze skutecznych form pomocy jest terapia metodą przedłużonej ekspozycji. Ten rodzaj terapii pomaga przetworzyć emocjonalnie traumę. Eliminuje zespól stresu pourazowego i inne problemy wywołane przez traumatyczną sytuację. W terapii opartej na ekspozycji klient otrzymuje pomoc w konfrontowaniu się z bezpiecznymi sytuacjami, które budzą lęk, a w ten sposób dochodzi do ustąpienia nadmiernego lęku.
Terapia dzieli się na następujące etapy:
- psychoedukacja dotycząca typowych reakcji na wydarzenie traumatyczne (poznasz najczęstsze reakcje na traumę, terapeuta wyjaśni ci reakcje, jakie są charakterystyczne dla wielu osób z PTSD, jak również te specyficzne dla ciebie),
- trening oddechowy – nauczysz się nowej, uspokajającej techniki oddychania,
- ekspozycje wyobrażeniowe nawiązujące do wspomnienia o traumatycznym wydarzeniu (np. wizualizacja zdarzenia w wyobraźni). Technika ta będzie pomagała ci w przetwarzaniu wspomnień o traumie.
- ekspozycje w realnym życiu na bezpieczne sytuacje i zajęcia, jakich unikasz, ponieważ przypominają ci o traumatycznym zdarzeniu, a wtedy czujesz lęk i dyskomfort. Unikanie może na krótko sprawić, że poczujesz się lepiej, ale w dłuższej perspektywie czasowej uniemożliwia poradzenie sobie z problemami, a często nawet je pogłębia.
Jak działa ekspozycja?
Systematyczne konfrontowanie się w bezpiecznych okolicznościach ze wspomnieniami czy sytuacjami, które dotąd cię przerażały, przynosi pozytywne efekty: ponowne przeżywanie wydarzenia w wyobraźni pomaga je emocjonalnie przetworzyć i zrozumieć jego istotę. Ponadto, przekonujesz się, że myślenie o traumatycznym zdarzeniu, bycie niespokojnym lub przestraszonym nie jest niebezpieczne. Stopniowo przestajesz obawiać się innych sytuacji, które przypominają ci o traumie. Uczysz się, że wielokrotne konfrontowanie się ze wspomnieniami i sytuacjami dotąd unikanymi stopniowo uwalnia cię od dyskomfortu i lęku. Znów zaczynasz czuć się dość normalnie i komfortowo w tych sytuacjach.
Artykuły powiązane: